Water in de Beuningse Plas

Een watersysteem is technisch verwoord ‘een samenhangend geheel van oppervlaktewater en grondwater, inclusief oevers, waterbodems en constructies als stuwen, sluizen, gemalen en vistrappen die zorgen voor het waterbeheer.'

De Beuningse Plas is ontworpen als een watersysteem dat niet direct in verbinding staat met andere wateren. Het watersysteem volgt een natuurlijk peil. Dit betekent dat de waterstanden wisselen door de invloed van de waterstand in de rivier en hoeveelheid regen. In het ontwerp is uitgegaan van een laagste waterstand van NAP + 6,30 meter en een hoogste waterstand van NAP + 6,90 meter. Deze waterstanden zijn vastgelegd in het peilbesluit van het waterschap.

De toekomstige waterplas heeft invloed op de waterstand in de wijk de Beuningse Plas. Dit komt omdat de plas straks in verbinding staat met diepere waterlagen. Hierdoor zal de waterstand minder sterk wisselen en wordt de waterstand in de Beuningse Plas stabieler.

Huidige situatie

Op dit moment is het watersysteem van de Beuningse Plas nog niet in een stabiele situatie. Dat komt doordat de uiteindelijke situatie nog niet klaar is. Dit is vooral merkbaar tijdens droge periodes aan de wisselende helderheid en kwaliteit van het water, maar ook aan de waterstanden die sterk en snel kunnen variëren.

Pas een paar jaar nadat alle werkzaamheden aan het watersysteem zijn afgerond (woningbouw en zandwinplas) ontstaat een stabiel ecologisch en biologisch evenwicht. Om dit evenwicht te bevorderen zal de zandwinplas, na beëindiging van de zandwinning, ook ingericht worden met natuurvriendelijke en ecologische oevers.
Om te voorkomen dat de waterstand in de wijk te hoog wordt is een uitlaat (stuw) geplaatst aan de Forelgracht. De stuw zorgt ervoor dat het teveel aan water uit de wijk kan wegstromen. Dit gebeurt alleen bij waterstanden hoger dan NAP + 6,90 meter. Zo voorkomen we dat tuinen en woningen onder water komen te staan.

Tijdens droge perioden daalt de waterstand in de Beuningse Plas. Dit komt omdat er dan te weinig aanvulling is van regenwater én doordat in de bodem van dit gebied diverse zandbanen liggen. Deze zandbanen staan niet alleen in verbinding met het watersysteem van de Beuningse Plas maar ook met de rivieren Maas en Waal. De zandbanen verbinden het grondwater en het water in de wijk, maar verbinden ook het water in de wijk met de rivieren.

In droge perioden is vaak sprake van lage rivierwaterstanden. Hierdoor stroomt het water uit de Beuningse Plas, via de zandbanen, in de richting van de rivieren. De plas loopt dan “leeg”. Dit noemen we wegzijging. In de winter werkt dit juist andersom en stroomt er, via dezelfde zandbanen, water in de richting van de Beuningse Plas. Dat noemen we kwel.

De wegzijging zorgt ervoor dat het inlaten van extra water naar de Beuningse Plas weinig effectief is. Vrijwel al het ingelaten water zal immers direct via de zandbanen wegzijgen naar de rivieren. Daarnaast is juist tijdens deze droogte maar beperkt water beschikbaar. Het dan nog beschikbare water uit het Maas-Waalkanaal heeft het waterschap nodig om een groot gedeelte van het gebied van Maas en Waal te voorzien. Vanuit de inlaat Weurt stroomt het water door Beuningen in de richting van Ewijk en Winssen. De Beuningse Plas ligt hier apart van. Het water uit het Maas-Waalkanaal gaat dus om de Beuningse Plas heen.

In de meetgegevens, van 2015 tot 2021, is te zien dat de waterstand in de Beuningse Plas vrijwel altijd boven de minimale waterstand van NAP + 6,30 meter blijft. Ook tijdens de recente droogteperiodes. Hieruit blijkt dat de waterstand ook in de huidige situatie aan de ontwerprichtlijnen van de Beuningse Plas voldoet. Wel is het aannemelijk dat deze droge periodes in de toekomst steeds vaker optreden door klimaatverandering.

Naast de waterstand in de Beuningse Plas, meet de gemeente ook op meerdere locaties grondwaterstanden. Hierdoor kunnen we zien wat invloed van de rivieren is en monitoren we de effecten van werkzaamheden in de omgeving, zoals de zandwinning. De grenswaarden voor de grondwaterstanden bij de zandwinning worden vastgesteld in de ontgrondingsvergunning van de Provincie.

Waterkwaliteit

In de Beuningse Plas willen we een zo goed mogelijke waterkwaliteit houden. Doordat de Beuningse Plas een eigen watersysteem heeft, wordt de plas alleen gevoed door regenwater en grondwater. Samen met de rietoevers en de plas- en draszones zorgt dit ervoor dat de waterkwaliteit in de plas vaak beter is dan de kwaliteit van het water buiten de Beuningse Plas. Doordat er geen water vanuit bijvoorbeeld het Maas-Waalkanaal de Beuningse Plas in stroomt, is de kans op ongewenste planten- en algengroei kleiner. Dit komt omdat het water van buiten de plas meer nutriënten zoals stikstof en fosfor bevat. Deze nutriënten kunnen ervoor zorgen dat het water dichtgroeit met kroos. Naast de eerdergenoemde wegzijging is dit risico een extra reden waarom er niet actief water ingelaten wordt bij lage waterstand in de wijk.

De waterkwaliteit is echter afhankelijk van veel meer zaken. Op sommige hiervan hebben we weinig invloed, zoals bijvoorbeeld de veranderende weersomstandigheden. Steeds vaker hebben we te maken met langere warme en droge perioden, maar ook met hevige regenbuien. De waterkwaliteit houden we in de gaten via meldingen van bijvoorbeeld blauwalg of botulisme (dode vissen of vogels). We plaatsen dan waarschuwingen en halen de dode vogels en vissen weg. Dit helpt het water goed te houden.

Op andere zaken die de waterkwaliteit beïnvloeden hebben we wel invloed. Zo kunnen we samen voorkomen dat uitwerpselen van huisdieren of ander (tuin)afval in het water terecht komt. Ook door het wassen van auto’s in een wasstraat of wasbox voorkomt u dat het vuil van uw auto, zoals olie, vetten, rubber en remstof, via het regenwaterriool direct in het water terecht komt.

Status sloten

Elke sloot in de gemeente heeft een status (A, B of C of overig water). De status bepaalt wie verantwoordelijk is voor het uitvoeren van onderhoud aan het water en wat er mag bij de inrichting van tuinen en oevers. Wilt u weten wat de status is van uw sloot of een sloot bij u in de buurt? Kijk dan in de legger op de website van Waterschap Rivierenland. In de legger heet een sloot een watergang. In de Beuningse Plas hebben sloten een A-, B- of C-status of een combinatie van de verschillende statussen. Het middengedeelte van een sloot heeft in de Beuningse Plas vaak een A-status, maar de zijkanten en de oevers hebben een C-status. Er zijn ook veel sloten met een B-status met een beschermingszone van 1 meter. Steigers en vlonders zijn (onder voorwaarden) bij sloten met een C-status sneller toegestaan. Bij sloten met een A-status en een B-status gelden namelijk strengere eisen.